1. Maskumambang : 12i, 6a, 8i, 8a 2. Pucung: 12u, 6a, 8i, 12a. 3. Gambuh: 7u, 10u, 12i, 8u, 8o 4. Megatruh: 12u, 8i, 8u, 8i, 8o 5. Mijil: 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u 6. Kinanthi: 8u, 8i, 8a, 8i 7. Durma: 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i. 8. Pangkur: 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i 9. Asmaradana: 8i, 8a, 8e, 8a, 7a,8u, 8a 10. Sinom: 8a, 8i,8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a Show 11. Dhandanggula: 10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a Tembang Gambuh – Tembang utawa sekar yaiku rumpakan basa kanthi paugeran tartamtu kang pangucape kudu nggunakake kagunan swara. Mulane ing tembang macapat ana perangan rasaning swara [titilaras] lan rasaning basa [sastra]. Ing rasaning swara dikenal anane titilaras slendro lan titilaras pelog. Titilaras slendro iku ana telung pathet, yaiku slendro pathet nem, slendro pathet sanga, lan slendro pathet manyura. Ing titilaras pelog uga ana telung pathet, pelog pathet nem, pelog pathet lima, lan pelog pathet barang. Ing tembang iku rasaning swara winengku ing rasaning basa, tegese nalika nembang kudu ngutamakake basa utawa sastrane. Mula banjur ana pedhotan kendho lan pedhotan kenceng. Pedhotan kendho iku pedhotan kang manggon ing wekasaning tembung lan ora medhot wandaning tembung, dene pedhotan kenceng iku pedhotan kang ora manggon ing wekasaning tembung. Serat kang tinulis kanthi tembang macapat lumrahe dumadi saka pirang-pirang pupuh. Saben pupuh mau dumadi saka pirang-pirang pada. Ing saben pada bisa ditemokake guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu/swara. Arane saben pupuh mau bisa dideleng saka sasmitaning tembang lan paugerane tembang macapat. Tembang Gambuh merupakan sebuah tembang bagian dari Serat Wedhatama yang tulis oleh KGPAA Mangkunegara IV Kesultanan Yogyakarta.
Tembang Gambuh anduweni arti tambuh, embuh, gambuh, jumbuh, lan tembung kang awanda mbuh.
Guru lagu : u,u,i,u,o
Guru wilangan : 7,10,12,8,8
Guru gatra : 5
Watake yaiku kakulawargan/akrab, sumadulur.
Tembang Gambuh kui ngggambarake watak pawongan kang sansaya diwasa. Tembang iki menehi pitutur marang anak putu, patrap lan pangucap bisa nyawiji tur urip ayem tenterem. Samengko ingsun tutur,Sembah catur supaya lumuntur,Dihin raga, cipta jiwa, rasa, kaki,Ing kono lamun tinemu, Tandha nugrahing Manon. Artinya Kelak saya bertutur,Empat macam sembah supaya dilestarikan,Antara lain sembah raga, cipta, jiwa, rasa, anakku!Disanalah akan bertemu, tandha anugrah Tuhan. Pada 2Sembah raga punika,Pakartine wong amagang laku,Susucine asarana saking warih,kang wus lumrah limang wektu, wantu wataking wawaton. Artinya Sembah raga adalah,Perbuatan orang yang olah batin,Menyucikan diri dengan sarana air,Yan sudah biasa lima waktu, Sebagai rasa hormat terhadap waktu. Pada 3Inguni-uni ersua,Sinarawung wulang kang sinerung,lagi iki bangsa kas ngetok-ken anggit,mintoken kawagnyanipun, sarengate elok-elok. ArtinyaPada zaman dahulu,Belum pernah dikenal ajaran yang penuh tabir,Baru kali ini ada orang menunjukkan hasil rekaan,Memamerkan kebiasaannya, amalannya aneh-aneh. Pada 4Thithik kaya santri Dul,Gajeg kaya santri brahi kidul,Saurute Pacitan pinggir pasisir,Ewon wong kang padha nggugu, Anggere guru nyalemong. Artinya Kadang seperti santri Dul,Seperti santri wilayah selatan,Sepanjang pinggir pantai Pacitan,Ribuan rang yang mempercayai, Asal-asalan dalam berbicara. Pada 5Kasusu arsa weruh,cahyaning Hyang kinira yen karuh,ngarep-arep urup arsa den kurebi,Tan wruh kang mangkoko iku, akale keliru enggon. Artinya Terburu-buru ingin tahu,Cahaya Tuhan dikira dapat ditemukan,Menanti-nanti besar keinginan mendapatkan anugrah,Namun gelap mataOrang tidak paham yang demikian itu, Nalarnya sudah salah kaprah. Pada 6Yen ta jaman rumuhun,tata titi tumrah tumaruntun,bangsa srengat tan winor lan laku batin,dadi ora gawe bingung, kang padha nembah Hyang Manon. Artinya Bila zaman dahulu,Tertib teratur runtut harmonissariatTidak dicampur aduk dengan olah batin,Jadi tidak membuat bingung, bagi yang menyembah Tuhan. Pada 7Lire sarengat iku,kena uga ingaranan laku,dihin ajeg kapindhone ataberi,pakolehe putraningsun, nyenyeger badan mwih kaot. Artinya Sesungguhnya sariat ituDapat disebut olah,Pertama tetap kedua tekun.Anakku, hasil sariat adalah, Menyegarkan badan agar lebih baik, Pada 8Wong seger badanipun,otot daging kulit balung sungsum,tumrah ing rah memarah antenging ati,antenging ati nunungku, angruwat ruweting batos. Artinya Orang segar badannya,Otot, daging, kulit dan tulang sungsumnyaMempengaruhi darah membuat tenang di hati.Ketenangan hati membantu, Membersihkan kekusutan batin. |